Postanowienia umowy kredytu dotyczące obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie tzw. niskiego wkładu własnego uznane zostały przez sądy powszechne za klauzule abuzywne tj. niedozwolone w obrocie pomiędzy konsumentami, a profesjonalnymi przedsiębiorcami.
Stawia to szereg wymogów dowodowych przed osobami chcącymi uchylić się od skutków prawnych wywołanych przez klauzule niedozwoloną, a także stwarza możliwość uznania w drodze decyzji administracyjnej nieważności podważanych zapisów umownych.
Aby w sposób skuteczny dochodzić zapłaty z tytułu zwrotu pobranej składki na ubezpieczenie wkładu niskiego należy wykazać wszelkie przesłanki pozwalające zakwalifikować dane postanowienie za abuzywne. Przedmiotowo istotne będzie zatem udowodnienie:
- braku indywidualnego uzgodnienia budzących wątpliwości prawne zapisów umowy – dla zobrazowania można wskazać przypadek zastosowania nienegocjowanego wzorca umowy,
- odrębności klauzuli od świadczenia głównego,
- naruszenie interesów konsumenta wraz z dobrymi obyczajami. Warto w tym miejscu wskazać, iż pojęcie dobrych obyczajów nie zostało w szczególny sposób wyjaśniony oraz zawężone. Wobec tego należy podkreślić, że jest to pojęcie niezwykle pojemne, w którym mieszczą się podstawowe prawa konsumentów w obrocie gospodarczym. W tym zasady współżycia społecznego jak np. zakaz celowego, również podstępnego wprowadzania w błąd.
Obarczenie kredytobiorcy obowiązkiem uiszczania opłaty na poczet umowy ubezpieczenia zabezpieczającej wyłączne interesy banku w sposób szczególny będzie godzić w jego interesy i prawa, a także właśnie w dobre obyczaje.
Zatem jakiegokolwiek odstępstwa od reguł wyrażonych w art. 385¹ kodeksu cywilnego czynią niemożliwym dochodzenie roszczeń z tytułu świadczeń nienależnych pobranych w oparciu o postanowienia umowy uznane za klauzule abuzywne. Wyłącznie zapisy nieuzgodnione w sposób indywidualny, niepozwalające konsumentowi na autonomiczne podjęcie decyzji dotyczącej spraw bezpośrednio go dotyczących, a także godzące w jego interesy i dobre obyczaje stanowić będą niedopuszczalne w obrocie postanowienia.
W związku z tym jeśli kredytobiorca dokonał wyboru ubezpieczenia wraz z jego specyfikacją lub zgodził się na obciążenie opłatami z niego wynikającymi nie może skutecznie dochodzić uznania postanowienia za niedozwolone, w takim przypadku Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wyda decyzję odmowną, czego konsekwencją będzie utrzymanie w mocy obowiązku ponoszenia kosztów ochrony ubezpieczeniowej.
Kolejną przeszkodą dla dochodzenia roszczeń ze wskazanego powyżej tytułu jest przedawnienie, które w przedmiotowym przypadku wynosi jednak 10 lat. Upływ 10 letniego terminu spowoduje przekształcenie prawa w zobowiązanie naturalne, co oznacza brak możliwości przymuszenia strony przeciwnej do spełnienia świadczenia.
Sprawy o zwrot opłaconych składek wymagają adekwatnego przygotowania, a w szczególności zebrania bogatego materiału dowodowego, bez którego postępowanie sądowe nie pozwoli na osiągnięcie zamierzonego sukcesu.
